Flakkeese Rabbijnenbijbel voorgoed terug op het eiland
Het Streekmuseum heeft een oude Flakkeese Rabbijnenbijbel overhandigd gekregen die permanent in het museum komt te liggen.
Het Streekmuseum Goeree-Overflakkee ontvangt regelmatig gasten. Deze brengen soms ook iets bijzonders mee voor het museum. Op dinsdag 25 november kwam er iets terug wat nooit meer weg gaat. Het museum kreeg dit uit handen van Jan Wolters en Riet de Leeuw van Weenen-van der Hoek. Zij kwamen langs als vertegenwoordigers van Stichting Sjoel Brielle. En dus niet met lege handen.
Zij overhandigden de Flakkeese Rabbijnenbijbel aan Hans Kalle en Jan Both, voorzitter en secretaris van het bestuur van het Streekmuseum. De Brielse stichting had dit unieke geschrift van de Joodse gemeente van Middelharnis al ruim twintig jaar in haar bezit. Eerder dit jaar kreeg het Streekmuseum de Rabbijnenbijbel voor de expositie over de verdwenen joodse gemeenschap al in bruikleen. Nu had de stichting besloten om dit bijzondere erfgoed voorgoed terug te geven aan het eiland.
Thuiskomen
De synagoge aan de Turfkade in Brielle is iedere woensdagmiddag geopend voor bezoekers. “Eén van de eerste geschenken bij de opening van de voormalige synagoge van Brielle, in 2005, was de Rabbijnenbijbel uit Middelharnis”, vertelt De Leeuw van Weenen. “Een bijzondere bijbel, gevonden bij een verbouwing in Middelharnis aan de voormalige Joodse school. We waren blij met dit mooie geschenk. Dit voorjaar kwam het verzoek om de Rabbijnenbijbel uit te lenen aan het Streekmuseum, voor de tentoonstelling over de Joodse gemeenschap op Goeree-Overflakkee. Natuurlijk heeft het bestuur daarmee ingestemd. Ik was dit voorjaar bij de opening van de tentoonstelling in Sommelsdijk en zag het vertrouwde boek liggen. Zorgvuldig achter slot en grendel, maar goed zichtbaar. Het was een soort van thuiskomen van iets dat lange jaren op het eiland aanwezig was geweest en al twintig jaar in een vitrine aan de overkant van het Haringvliet had gelegen. De Rabbijnenbijbel hoort op Flakkee, en we wilden die teruggeven, met veel sympathie en ook dankbaarheid dat we hem zolang in onze vitrine mochten laten zien.”
Dankbaar
Het Streekmuseum is het bestuur van de Stichting Sjoel Brielle heel dankbaar voor deze waardevolle en unieke gift. Ze kunnen nu blijvend een gezicht geven aan een verdwenen gemeenschap waarvan zo weinig overblijfselen zijn. Met de aanwezigen wordt doorgesproken over de geschiedenis van het boek. Jan Both: “In 1957 is het bij een verbouwing van de voormalige Joodse school tussen plafonddelen gevonden. De Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt huurde dit pand destijds. Het boek was helemaal uiteengevallen in losse pagina’s. In de loop van de tijd heeft men deze losse bladen opnieuw laten inbinden en van een nieuw kaft voorzien. De scriba van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt heeft begin deze eeuw, met goedkeuring van de kerkenraad, een betere plaats voor de Rabbijnenbijbel gezocht. Omdat de synagoge van Middelharnis niet behouden bleef en de sjoel van Brielle destijds gerestaureerd werd, was dat een mooie plaats om het boek te brengen.”
Vragen
De Hebreeuwse naam van de Rabbijnenbijbel is Makraot Gedolot. Het boek is zo’n tweehonderd jaar oud. Het bevat een gedeelte van de Tenach in het Hebreeuws en daarnaast een verklaring van de Franse rabbi Rashi(1040-1105) én een tekst in het Jiddisch. Welke teksten dit precies zijn en hoe de rabbijnenbijbel door de Joodse gemeenschap van Middelharnis werd gebruikt, is zowel bij de Flakkeese als de Brielse aanwezigen niet precies bekend.
Lag het tussen de plafonddelen omdat het van grote waarde was? Maar waarom lagen de heilige Thorarollen er dan niet verstopt? Of was het juist al eerder ‘afgedankt’ en vergeten, of mochten zulke boeken niet weggegooid worden? Een deel van deze vragen kan wellicht beantwoord worden door meer te weten te komen over het gebruik van het boek. Zijn er bijvoorbeeld meer van overgebleven in Nederland en is bekend hoe deze boeken gebruikt werden destijds? Zijn er gebruikssporen? Het Streekmuseum wil het boek daarom na afloop van de tentoonstelling laten onderzoeken door experts.
Nog even te zien
Tot het einde van de expositie, op 3 januari 2026, is het boek te bezichtigen in de woonkamer van het museum. Het museum in de Kerkstraat is dagelijks geopend van dinsdag tot en met zaterdag van 13.30 tot 16.30 uur. Na de onderzoeksperiode zoekt het museum er weer een mooie plek voor. Een bijzonder boek, waar de laatste bladzijde nog niet van is omgeslagen.
